انجمن علمی دانشکده علوم و فناوری زیستی

دانشمندان دانشگاه لاند سوئیس به برداشت تازه‌ای از روش تشکیل سلول‌های خونی در طول رشد انسان و هنگام گذار آن‌ها از سلول‌های درون‌رگی و ایجاد سلول‌های خونی گوناگون دست یافته اند. این دانشمندان با به کارگیری مدل آزمایشگاهی رشد سلول بنیادی و با بررسی تشکیل سلول خونی و ژن‌های سلول‌های لایه درون‌رگی در هر سلول، به روند گذار از وضعیت درون‌رگی به وضعیت درون‌رگی/خونی مرکب و در پایان به حالت خونی پی برده اند. لایه درون‌رگی لایهٔ نازکی از سلول‌ها است که درون رگ‌های خونی و لنفاوی را می‌پوشاند. ین لایه تمامی درون تمامی اجزای دستگاه گردش خون از جمله قلب و درون‌شامه قلب تا مویرگ‌های بسیار کوچک را می‌پوشاند. یاخته‌هایی که در این لایه ایجاد می‌شوند سلول‌های لایه درون‌رگی نام دارند که بسته به مایعی که با آن در رگ تماس دارند به دو گونه لنفی و عروقی تقسیم می‌شوند.
خونی که در رگ‌های ما جریان دارد دربرگیرنده میلیاردها سلول ویژه است که مسئولیت بسیاری از کارکردهای مهم بدن را بر دوش دارد که این کارکردها برای ادامه زندگی انسان از اهمیت فراوانی برخورددارند. از جمله رساندن اکسیژن به تمامی بافت‌های بدن و نشان دادن واکنش‌های ایمنی در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها و حتی سلول‌های سرطان. نخستین سلول‌های بنیادی خونی در یک بازه زمانی کوتاه در طول رشد جنین ایجاد می‌شوند. این روند مایه زایش تمامی سلول‌های خونی در طول عمر یک انسان می‌شود. زایش این سلول‌های خونی بنیادی در واقع گذار از یک نوع سلول به سلول‌های خونی است و این روند گذار از وضعیت درون‌رگی به خونی نام دارد.
سلول‌هایی که در حالت جنینی به سلول خونی تبدیل می‌شوند در آغاز سلول‌های درون‌رگی هستند که دیواره‌های رگ‌های در حال شکل‌گیری را تشکیل می‌دهد. در یک بازه زمانی کوتاه در طول رشد جنین، شمار کمی از سلول‌های دوک شکل به شدت متراکم گرد می‌شوند و سلول‌های تازه را تشکیل می‌دهند، سپس این سلول‌های به هم چسبیده از هم جدا و وارد جریان خون می‌شوند. طی این روند، اندازه و شکل سلول‌های درون‌رگی که مرحله تبدیل شدن به سلول خونی را پشت سر می‌گذارند دچار دگرگونی‌های جدی شده و از سلول‌های دوک شکل به سلول‌های گرد تبدیل می‌شوند.
تاکنون رویدادهایی که در این بازه زمانی درون سلول رخ می‌دهد که موجب می‌شود شکل و هویت آن تغییر کند، در سطح مولکولی مشخص نشده بود. اما به تازگی دانشمندان دانشگاه لاند بر پایه تحلیل مولکولی یک سلول، سلول‌ها را به گونه مجزا از روی مدل آزمایشگاهی تشکیل خون در انسان که شامل سلول‌های درون‌رگی و تبدیل آن‌ها به خون می‌شود، تجزیه و تحلیل کرده‌اند. بر پایه این بررسی، گروه تازه‌ای از سلول‌های درون‌رگی مرحله گذار را پشت سر می‌گذارند. این گروه تازه تفاوت‌های میان گونه‌های سلول‌های خونی که تولید می‌شوند نشان می‌دهند. این یافته‌ جدید در فهم منشا تشکیل خون ارزش بسیاری دارد. اغلب تصور می‌شود بیشتر سلول‌ها در یک روند خطی یکسان ایجاد شده‌اند و کم‌کم از توانایی آن‌ها کاسته می‌شود تا آن که به وضعیت بالغ می‌رسند. اما سلول‌هایی که از روند گذار به دست می‌آیند از این روش پیروی نمی‌کنند و بر این اساس در نوع سلولی که تولید می‌شود گوناگونی بیشتری وجود دارد.
کشف تازه گامی به سوی فهم روش تشکیل نخستین سلول خون و روش تعیین نوع و شمار سلول‌های خونی در مراحل رشد است. بر این اساس می‌توان دریافت که آیا سلول‌های درون‌رگی در بزرگ‌سالان وجود دارند که بتوان آن‌ها را تحریک به تولید سلول‌های خونی بنیادین تازه کرد یا نه.

گردآورنده: ریحانه فولادگر