انجمن علمی دانشکده علوم و فناوری زیستی

همه جانداران روی کره زمین، خویشاوند یکدیگرند چرا که از نیایی مشترک و بسیار بسیار باستانی تکامل یافته اند.

این نیای مشترک که حدود 3 و نیم میلیارد سال پیش می زیسته، جانداری تک سلولی بوده که تمام باکتری ها، ویروس ها، گیاهان، آغازیان، قارچ ها و جانوران از وی بوجود آمده اند.بدیهی است که نمی توان تصور کرد ناگهان و بی واسطه از یک موجود زنده چندین نوع جاندار مختلف با این همه تنوع بنیادی تکامل یافته باشند.بلکه این فرایند به صورت شاخه شاخه شدن تدریجی و افزایش تنوع در شاخه ها رخ داده است بنابراین از هر جاندار دو تا چند شاخه دیگر تکامل یافته اند و این فرایند تا به امروز نیز ادامه یافته و اگر زندگی بر روی کره زمین به دست انسان منقرض نشود، باز هم در آینده ادامه خواهد یافت.

ما برای این فرایند تدریجی از اصطلاح لاتین فیلوژنی استفاده میکنیم.در حقیقت فیلوژنی را میتوان معادل نه چندان دقیق اصطلاح تکامل کلان در نظر گرفت ـ در برابر تکامل خرد که به تغییرات گونه ها می پردازد ـ اگر بخواهیم همه تکامل را بر روی یک درخت یا روی یک نمودار تصویر کنیم، همه جانداران نیای مشترکی دارند که در پایه ی درخت فیلوژنتیک قرار میگیرد  و هر سرشاخه این درخت نیز مربوط به یک گونه خواهد بود.اگر از پایه این درخت اندکی بالاتر بیاییم با شاخه های قطوری مواجه خواهیم شد که هر کدام نیای گروه بزرگی از جانداران هستند.

مثلا همه جانوران روی یک شاخه بزرگ و همه گیاهان روی یک شاخه دیگر قرار دارند.بنابراین هر کدام از این شاخه های بزرگ نمایانگر نیای مشترک جاندارانی ست که روی سر شاخه های آن قرار دارند.بنابراین طبیعی است که وقتی صحبت از گروهی از جانداران میکنیم این بدین معنی است که همه آنها نیای مشترک ویژه ای دارند و ویژگی های مشترک  و شباهت های ایشان نیز، در حقیقت بازمانده ی ویژگی های این نیای مشترک است.

تعریف فیلوژنی: تکامل و شاخه شاخه شدن تدریجی موجودات.

تعریف تاکسونومی: شیوه نامگذاری و طبقه بندی موجودات زنده، هدف اصلی تاکسونومی سامان مند کردن اطلاعات ما در مورد موجودات زنده است.

تعریف تاکسون: هرگاه مجموعه ای از موجودات زنده را با هم در گروهی قرار دهیم به این گروه تاکسون خواهیم گفت.در فارسی می توان به سادگی از واژه ی گروه به عنوان معدل تاکسون استفاده کرد.

تعریف سیستماتیک: از آنجا که هدف از طبقه بندی موجودات زنده سامان مند کردن اطلاعات ما پیرامون آنهاست، طبقه بندی موجودات زنده را سیستماتیک می نامند.

تعریف کلادیستیک یا آنالیز فیلوژنتیک: روشی محاسبه ای دقیق و مبتنی بر توصیف مقایسه ای(یا روش های مولکولی) و جزء به جزء جانداران برای طبقه بندی آنها.

تعریف کلاد یا تبار: گروه/تاکسونی از جاندارن که همگی از نیای مشترک اشتقاق یافته باشند، اگر و تنها اگر تمام جانداران مشتق شده از آن نیای مشترک زیر مجموعه این گروه/تاکسون قرار بگیرند.

تعریف گروه مونوفیلتیک: یک گروه مونوفیلتیک یا تک نیایی تعریفی دقیقا معادل تعریف تبار دارد.یعنی گروه/تاکسونی از جانداران که همگی از نیایی مشترک اشتقاق یافته باشند اگر و تنها اگر تمام جانداران مشتق شده از آن نیای مشترک زیر مجموعه این گروه/تاکسون قرار بگیرند در اصطلاح به چنین گروهی گره طبیعی گفته میشود.

تعریف گروه پارافیلتیک: گروه/تاکسونی از جانداران که همگی از نیای مشترک تکامل یافته باشند اما برخی از جاندارانی که از همان نیای مشترک مشتق شده اند، در برنگیرد و آنها را مستثنی کرده باشد.به چنین گروهی گروه غیر طبیعی گفته می شود.هم چنین در مقابل مفهوم تبار یا کلاد از مفهوم مرحله یا گراد در مورد این گروه ها صحبت میشود.در طبقه بندی فیلوژنتیک چنین گروه هایی پذیزفته شده نیستند.

تعریف گروه پلی فیلتیک: گروه/تاکسونی از جانداران که در برگیرنده ی نیای مشترک آنها نباشد.این چنین گروهی نیز در طبقه بندی فیلوژنتیک مردود است.

تعریف آپومورفی: صفتی در جاندار که نسبت به وضعیت اش در نیاکان آن جاندار تغییراتی یافته باشد.

تعریف پلزیومورفی: صفتی در جاندار که نسبت به وضعیتش در نیاکان ان جاندار بی تغییر مانده است.

تعریف هومولوگ: صفاتی که دارای منشا تکاملی/تکوینی یکسان هستند اما لزوما کاربرد یا ظاهر یکسانی ندارند.

تعریف آنالوگ: صفاتی که منشا تکاملی/تکوینی جداگانه دارند، اما کاربرد یا ظاهری یکسان دارند.

تعریف کلادوگرام: نموداری که بر روی آن رابطه فیلوژنتیک جانداران نشان داده می شود.

تعریف فیلوگرام: کلادوگرامی که بر روی آن علاوه بر روابط فیلوژنتیک، اطلاعلتی دیگر مانند زمان نیز نمایش داده میشود.

تعریف درخت تکاملی: نموداری که سعی شده بر روی آن رابطه فیلوژنتیک جانداران نشان داده میشود. اما الزاما از منطق و روش کلادیستسک  پیروی نشده است و ممکن است کاملا ذهنی و سلیقه ای باشد.

تعریفOTU: به هر کدام از گونه ها،یا گروه هایی که در یک آنالیز فیلوژنتیک بررسی می شوند، واحد عملکردی طبقه بندی یاOTU گفته میشود.هر OTU روی یک سر شاخه کلادوگرام قرار میگیرد، نه در محل انشعاب شاخه ها.

فرستنده:فاطمه آقاجانی