انجمن علمی دانشکده علوم و فناوری زیستی

جلبک

 ۴۰سال است که دنیا از انواع جلبک‌های دریایی به طرق مختلف استفاده می‌کند و برخی کشورها مانند چین، کره‌جنوبی، مالزی، اندونزی و هند حدود ۱۵۰ هزار تن از این محصول را تولید، مصرف و بخشی از آن را هم صادر می‌کنند. خواص متعدد جلبک‌ها موجب شده تا حدود ۴۰ تا ۵۰ نوع محصول با کاربری‌های مختلف در زمینه تولید مواد‌غذایی، آرایشی‌- بهداشتی، دارویی و کشاورزی، تصفیه آب، تامین علوفه و مکمل غذایی دام و شیلات و. . . به کار برده شود. ایران هم به‌عنوان یکی از کشورهای مصرف‌کننده این ماده چندکاره، سال‌هاست که به‌طور میانگین ده‌ها تن از این ماده را وارد کشور می‌کند و به مصرف می‌رساند.

از طرفی برخی مطالعات و تحقیقات کارشناسان نشان می‌دهد که سواحل هرمزگان یکی از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تولید و پرورش جلبک دریایی است و هرگونه سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند موجب اشتغال‌زایی و درآمدزایی به شکل ارزی برای کشور باشد. این در حالی است که از این ظرفیت تاکنون استفاده‌ای نشده و نبود اعتبار و مهم‌تر از آن دانش فنی لازم و عدم حمایت دولت، مهم‌ترین عامل فرصت‌سوزی در این زمینه عنوان می‌شود، همین عدم پیشقدم شدن از سوی دولت موجب شده تا بخش‌خصوصی هم حاضر به پذیرش ریسک‌های سرمایه‌گذاری برای اینچنین صنعت نوپایی نشود.

 برخی از طرح‌ها در سطوح بسیار کوچک و به‌صورت آزمایشی اجرا شده و در همان مرحله هم باقی مانده‌اند، در واقع با توجه به تحقیقات صورت گرفته از سوی گروه سرمایه‌گذاری فرصت امروز، میزان بهره‌گیری از پتانسیل پرورش جلبک در کشور با صفر برابری می‌کند و این همان بهانه شروع برای تهیه گزارش فوق از نظر بررسی پتانسیل‌های موجود و همچنین اخذ نظرات کارشناسان و مسئولان این حوزه است.

آگار، کلید موفقیت

ما در ایران هم پتانسیل لازم و هم گونه مناسب برای پرورش را داریم، جالب‌تر اینکه مثلا در سال ۸۸ تقاضای بازار برای ۳۳تن جلبک خوراکی بوده است و این یعنی نیاز بالای صنایع ایرانی به جلبک، اما نباید فراموش کرد که ابتدای راه هستیم و این صنعت نوپا نیاز به توجه و حمایت دارد.

یکی از فرآورده‌هایی که می‌توان از جلبک‌ها به دست آورد، آگار است. آگار پلی ساکارید به‌دست آمده از برخی اعضای خانواده‌ جلبک‌های قرمز است که بیش از ۵۳‌درصد از آگار تولید شده در جهان از جلبک گراسیلاریا به‌دست می‌آید. از آگار به‌عنوان محیط کشت باکتری‌ها، مواد دندانپزشکی، داروهای ملین، تهیه قرص و کپسول، تهیه چسب و مواد آرایشی و ژل‌های الکترونیک استفاده می‌شود. خوب است بدانید که میانگین نیاز کشور به آگار استخراج شده از جلبک طی ۱۸ ماه گذشته حدود ۲۳میلیون دلار بوده است و این یعنی اگر ما بتوانیم با تولید جلبک از آن آگار به دست آوریم از خروج این ارزها از کشور جلوگیری می‌کنیم به علاوه امروزه قیمت هر کیلوی این محصول در دنیا نزدیک به ۱۸ دلار است که می‌تواند درآمدهای بسیاری در بحث صادرات برای کشور رقم بزند.

تولید جلبک و بحث فرآوری آن دو مقوله جداست که لازم است بدانید پروسه فرآوری جلبک حتی از تولید آن هم مهم‌تر و سودآورتر است، در واقع امروزه قیمت هر کیلو جلبک خشک در دنیا حدود ۶۰ سنت تا دوونیم دلار بسته به ژلاتین گیاهی جلبک است اما فرآورده‌های جلبک قیمت‌های بسیار بالاتری نسبت به این دارند، همچنین فرآورده‌ها متقاضیان بیشتری در دنیا دارند.

شرایط سرمایه‌گذاری

برای ایجاد یک مزرعه پرورش جلبک، یک میلیارد و ۲۰۰میلیون تومان به علاوه شش هکتار فضا برای نگهداری و فضای نگهداری نشا، عملیات گلخانه، آزمایشگاه لازم است. البته بخش اصلی تولید در بستر دریا صورت می‌گیرد. میزان برآورد شده تولید این تاسیسات ۲۱۵ تن جلبک خشک در سال است. البته مبالغ گفته شده فقط برای بحث تولید جلبک خام است و برای پرورش آن یا استخراج آگار از جلبک، نیاز به تجهیزات پیشرفته و کارخانه و نیروی متخصص است تا بتوان از آب‌های آزاد درآمد و سود مناسب صید کرد. با توجه به قیمت پایه جلبک که حدود دو دلار است حتی در بدترین حالت یعنی اگر به قیمت یک دلار هم این جلبک‌ها صادر شود بعد از گذشت دو سال کل سرمایه بازگشت خواهد داشت.

الزامات سرمایه گذاری

تخصص و داشتن علم دریایی نخستین لازمه این کار است، پس از آن مباحث بازاریابی و فروش هم در اولویت‌های بعدی هستند چرا که ما در کشور چندان استفاده برای جلبک نداریم و بیشتر مواد فرآوری شده آن وارد می‌شود مثلا طبق آمار وزارت بازرگانی، استابلایزرها در ۱۸ ماه حدود ۷۰۰میلیون دلار وارد کشور شده است، از این رو شما یا باید جلبک را به مرحله فرآوری برسانید یا تا مدتی آن را به‌صورت خام به کشورهای دیگر صادر کنید که این بحث صادرات نیاز مبرمی به معرفی و بازاریابی دارد. البته ارزش فرآوری محصول خیلی بالاست و بعد از فرآوری، قیمت آن و همچنین سود حاصله بسیار افزایش می‌یابد.

سواحل هرمزگان یکی از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تولید و پرورش جلبک دریایی است و هرگونه سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند موجب اشتغال‌زایی و درآمدزایی به شکل ارزی برای کشور باشد، این در حالی است که از این ظرفیت تاکنون استفاده‌ای نشده و نبود اعتبار و مهم‌تر از آن دانش فنی لازم و عدم حمایت دولت، مهم‌ترین عامل فرصت‌سوزی در این زمینه عنوان می‌شوند.

تهیه کننده : محمد برهانی